گزارش ایسنا از بازی های تهرانی ها در نوروز
نوروز اولین روز سال خورشیدی ایرانی برابر با یکم فروردین ماه، جشن شروع سال نوی ایرانی و یکی از کهن ترین جشن های به جا مانده از دوران کهن است. ایرانی ها همواره به نوروز و آداب و رسوم آن پایبند بودند؛ بگونه ای که می بینیم هیچ مشکل یا مساله ای و حتی جنگ و شیوع بیماری و... مانعی برای برگزاری عید نوروز و اجرای آداب و رسوم آن نشده است.
به گزارش مسکن گزین به نقل از ایسنا نوروز شهر تهران بعنوان پایتخت سیاسی، اقتصادی و... کشور از یک هیاهو خاصی برخوردارست و آیین نوروز ۱۳ روز از اول بهار را در بر می گیرد.
اما در این روزهای شلوغ نوروز بررسی آداب و رسوم تهرانی های قدیم خالی از لطف نیست، این که بدانیم تهرانی های قدیم چه بازی هایی برای پر کردن اوقات فراغتشان در نوروز انجام می دادند.
چوگان
براساس اطلاعاتی که ستاد گردشگری شهرداری تهران منتشر نموده، چوگان" یک بازی سنتی سوار بر اسب است که در بعضی اوقات همراه با موسیقی، نمایش و روایتگری برگزار میشود. در بازی چوگان، دو تیم در مقابل یکدیگر قرار گرفته و هدف، وارد کردن توپ (گوی) ازطریق یک عصای چوبی (چوگان) در دروازه تیم مقابل می باشد. این بازی غالبا در یک محوطه باز به نام "میدان" انجام می شود. بازی دارای چند مرحله (چوکه) است که تعداد آنها در مناطق مختلف، متفاوت می باشد.
بازی چوگان در شکل سنتی خود، همراه با رژه سوارکاران، اجرای موسیقی محلی، نمایش و روایتگری شامل نقالی و مرشدخوانی اجرا میشود، نوازندگان، نمایشگران و روایتگران نقش مهمی در هویت بخشی و کارکردهای فرهنگی این بازی دارند. از آنجائیکه برای انجام این بازی نیاز به وجود زمین مسطح، چندین اسب مخصوص چوگان و همین طور حضور بازیکنان ماهر می باشد، پس همیشه قابل اجرا نیست و غالبا در روزهای نوروز، عروسی های محلی و جشنهای فصلی برگزار می گردد.
چوگان در ایران، تاریخی بیش از ۲۰۰۰ سال دارد و در ابتدا بمنظور آموزش مهارت های مبارزه و جنگاوری در مناطق مختلف ایران اجرا می شد که به مرور زمان با افزودن هنرهای موسیقایی و نمایشی به یک بازی شادی بخش تبدیل شد که بازیکنان مهارت سوارکاری، تکنیک های حرکتهای ناگهانی و هماهنگی های تیمی و همین طور پرتاب توپ را به نمایش می گذارند و هنرمندان نیز با اجرای هنر خود خلاقیت های فردی خودرا به نمایش می گذارند.
تهران به سبب داشتن سه زمین استاندارد چوگان، فدارسیون چوگان، فروشگاهها و کارگاههای ساخت ابزار چوگان و همین طور بیشترین بازیکن حرفه ای در کشور، مرکز این بازی باارزش و هویت بخش در ایران است.
تخم مرغ بازی
از شروع مراسم چهارشنبه سوری عده ای از جوانان خصوصا پسرها مشغول تخم مرغ بازی می شوند. تخم مرغ بازی یکی ازسرگرمی های بسیار متداول در روزهای نوروز است شاید بدین سبب که در بین خیلی از اقوام ساکن تهران، هنوز هم مادربزرگ ها تخم مرغ به کوچکترها عیدی می دهند.
در این بازی دو بازیکن در مقابل هم قرار می گیرند و درحالیکه هر یک تخم مرغی در دست دارند با هم قرار می گذارند که: «سربه سر و تا به تا» یعنی این که سرها و انتهای تخم مرغهایشان را به هم بکوبند. یا «سر به سر» یعنی فقط سر تخم مرغ هایشان را به هم بکوبند و یا برعکس. یا «تک به تک» یعنی دو پهلوی تخم مرغهای خودرا به هم بکوبند.
پس از شرط کردن یکی از موارد بالا بر سر این که کدام نفر «بنشیند» یعنی تخم مرغ خودرا در دست ثابت نگه دارد تا نفر دوم تخم مرغ خودرا بر نقطه تعیین شده تخم مرغ حریف بکوبد، گفتگو در می گیرد. درنهایت تخم مرغ آن کسی که سالم مانده به عنوان برنده، تخم مرغ شکسته‌ی حریف خودرا از او می گیرد.
غول بیابانی؛
نام نمایشی عامیانه که در برخی از نقاط ایران در روزهای نوروز معمول بوده است. در این نمایش، عدهای با انجام حرکات مضحک، مردم را سرگرم میساختند. این نمایش به طور معمول با موسیقی همراه بود که به آهنگ ضرب، شعر زیر را خوانده و از مردم پول میگرفتند: من غول بیابانم... سرگشته و حیرانم
غول بیابانی یا غولک، یکی از افراد گروه نوروزیخوان محسوب میشد که پوشاکی مضحک بر تن داشته و با حرکات مسخره و خندهآور، به اجرای نمایش میپرداخت. او گاهی با آتشبازی نیز مردم را سرگرم میکرد.
الک دولک؛
الک دولک بازی که تا این اواخر هم به وسیله کودکان محلات تهران بازی میشد، بازی جالبی بود که بچههای محل و حتی بزرگسالان خودرا به آن مشغول میکردند، این بازی در تهران اجرائی می شد که جنبه سرگرمی، ورزشی دارد. در ابتدا بازیکنان به دو گروه تقسیم میشوند. گروه شروع کننده، دو عدد آجر را بهطوریکه بتوان چوب کوچکتر را روی آن قرار داد و فضای میانه آن خالی باشد میچینند. سپس یکی از افراد گروه، چوب بزرگتر را زیر چوب کوچکتر قرار داده و با پرتاب کردن آن به بالا، ضربه ای به آن وارد میکند.
گروه دوم نیز که از قبل در فاصلهای دورتر از گروه اول قرار گرفتهاند، درصدد گرفتن چوب کوچک در هوا هستند. اگر موفق به انجام آن شوند، کلیه افراد گروه اول سوخته و بازنده محسوب میشوند و اگر موفق به انجام این کار نشوند، نوبت به نفر بعدی از گروه اول میرسد که این حرکت را انجام دهد.
البته اگر گروه دوم، چوب کوچکتر را در هوا مهار کنند، جای افراد دو گروه عوض خواهد شد و بازی از نو شروع میشود. در این بازی اگر تعدد نفرات دو گروه با هم برابر نباشد، در انتخاب افراد و تشکیل گروه، طوری چیدمان صورت میگیرد که دو تیم از لحاظ قدرت و توانایی- در مهارت و قدرت جسمانی- نسبتاً برابر شوند. اصطلاح ویژهی آن «یکبار در شکم» است. به همین دلیل به یکی از افراد تیمی که نفرات کمتری دارد اجازه دوبار پرتاب داده شده تا کمبود نفرات تیم او جبران گردد.
قسمت دیگر الک دولک «سردستی» است که مخصوص اطفال و کودکان است. در این بازی الک را با دست به هوا پرتاب کرده، با دولک به آن میزنند. این بازی در شهرها و نواحی مختلف به نامهای مختلف نامیده میشود.
بقچه گردانک؛
این بازی دسته جمعی در محلات تهران اجرا می شد که افراد به دور دایره ای نشسته و دیده بر نفرات مقابل میدوزند. استاد بقچه ای را که دستمال یا البسه در آن نهاده شده به یکی از بازیگران داده و او با در دست گرفتن آن به دور حلقه میدود. در همین هنگام بقچه را در پشت یکی از نفرات نهاده و با گردش در جایگاه خود مینشیند. آن فرد که بقچه در پشت او قرار داده شده باید به سرعت برخاسته و عمل فرد قبلی را تکرار کند.
این روند همین گونه ادامه مییابد تا فردی متوجه حضور بقچه در پشت خود نشده باشد که در این صورت بازنده بوده و باید همزمان با برداشتن بقچه و کولی دادن نفر قبلی به دور حلقه و به تعداد معین شده در ابتدای بازی، بپردازد. او مجاز است در حین کولی دادن بقچه را پشت فردی بر زمین گذارد و روند بازی همچنان ادامه می یابد. گاهی نیز بازندگان در آخر بازی به کولی دادن برندگان می پردازند.
صوت و جنگ بازی؛
در این نوع بازی که مخصوص پسران است، ابتدا بازیکنان به دو گروه مساوی تقسیم میشوند. سپس محوطه ای به طول پنجاه تا هشتاد متر و عرض سی تا پنجاه متر را در نظر گرفته و خطکشی میکنند.
پس از یارگیری و قرعه کشی برای شروع بازی، گروهی که در قرعه کشی برنده شده در یک سمت میدان که توپ و چوب در آنجا قرار گرفته و گروه بازنده در سوی مقابل میدان بهطور منفرد و بغیر از همدیگر، قرار میگیرند. نفرات گروه برنده به نوبت به وسیله چوب، توپ را پرتاب میکنند. افراد گروه بازنده، اهتمام میکنند توپ را در هوا بگیرند. در صورت موفقیت جای گروه ها عوض شده و بازی ادامه مییابد. همین طور اگر توپ به خارج از محدوده مشخص شده پرتاب شود نیز جای گروه ها در بازی عوض میشود. اما اگر گروه مقابل نتوانند توپ را در هوا بگیرند، می بایست گروه مقابل را کول کرده و در میدان بگردانند.
شیطون و فرشته؛
در این بازی تهرانی ها، ابتدا یک نفر بعنوان سرگروه، فردی از بازیکنان را به قید قرعه، بعنوان شیطان انتخاب میکند. بعد از آن نام میوهای را بر روی یکی از اعضای گروه میگذارد، بدون این که شیطان از آن نام باخبر باشد.
سپس از شیطان میخواهد که نام میوه را حدس بزند. شیطان یک به یک نام میوه ها را ادا کرده و در صورت حدس صحیح، بازیگر مورد نظر از آنجا فرار کرده و خودرا به سرگروه میرساند.
چنانچه موفق به این کار شود، برنده بازی میباشد. اگر در میان راه در دام شیطان گرفتار شود بازنده محسوب شده و جای خودرا با شیطان عوض خواهدنمود. بازی نیز به همین ترتیب ادامه پیدا میکند.
منبع: مسكن گزین
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب