واكنش ها به ماجرای حاجی فیروز
با اغاز سال ۱۴۰۰ و خروج از پیک چهارم کرونا ویروس در کشور شهرداری تهران برای ایجاد نشاط برنامه ریزی هایی را انجام داد اما بعضی از انها همچون شلیک توپ در کنار برج ازادی و ممنوعیت استفاده از چهره سیاه برای حاجی فیروز حواشی را برای شهرداری تهران ایجاد کرد.
به گزارش مسکن گزین به نقل از ایسنا، دوم فروردین سال ۱۴۰۰ بخشنامه معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در خصوص پرهیز استفاده از حاجی فیروز با صورت سیاه در کارناوال های نوروزی خیلی زود با واکنش اعضای شورای اسلامی شهر تهران و خیلی از فعالان حوزه گردشگری مواجه گردید و بعد از مراسم شلیک توپ در کنار برج ازادی به دومین حاشیه خبرساز در ویژه برنامه های نوروزی شهرداری تهران تبدیل شد.
درپی اظهارنظرها درباره این بخشنامه محمدرضا جوادی یگانه، معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران در توییتی نوشت: "حاجی فیروز ریشه های اساطیری هم دارد اما سوءبرداشت نژادی از چهره سیاه او را نمی توان انکار کرد. ضمن دعوت از اصحاب علم و هنر برای پژوهش و گفتگو برای روشن تر شدن ابعاد موضوع، شهرداری تهران از این پس و تا ان زمان، در برنامه هایش از حاجی فیروز با صورت سیاه استفاده نمی کند.
پس از این توییت معاون شهردار تهران محمدجواد حق شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران در صفحه اینستاگرام شخصی خود نوشت: "حاجی فیروز یا خواجه پیروز، یک چهره افسانه ای در فولکلور ایرانی ها است که در اولین روزهای هر سال، در کنار عمو نوروز به شهرها می اید تا پیام اور شادی و نوروز باشد. او یک مرد لاغر اندام و سیاه رخ با کلاه دوکی، گیوه های نوک تیز و جامه سرخ است که با دایره زنگی و تنبک، به خیابانها می اید و به رقص، شیرین کاری و خواندن اواز کوبه ای می پردازد.
مهرداد بهار، نویسنده و پژوهشگر ایرانی، حاجی فیروز را وابسته به جشن های سیاوش دانسته است. به قول او «گمان می رود که چهره سیاه شده حاجی فیروز گویای بازامدن او از سرزمین مردگان است، و جامه ی سرخ او نشان از خون سیاوش دارد. وی همینطور گفته است که واژه سیاوش می تواند به مفهوم مرد سیاه یا سیاه رخ باشد.
حاجی فیروز با گیوه برپای و لباس قرمز و چهره ای سیاه شده بر خیابان ها می امد در حالیکه دایره ای در دست داشت اشعاری را با کلمات شکسته می خواند. نام حاجی فیروز و خصوصیت های خاص امروزین او همچون پوشاک سرخ و سیاهی چهره و ترانه های ویژه اش سنتی کاملا جدید و خاص تهران معاصر بوده است."»
محمود عزیزی بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون با ابراز تاسف از اینکه از آن اجراها که در تئاتر پیتر بروک و در چهارچوب جشنواره بین المللی پاییزی فرانسه، سپس شهر لیون و بعد هم در مادرید اسپانیا روی صحنه رفت، سندی در اختیار ندارد، در یادداشتی کوتاه برای ایسنا نوشت: «چهره سیاه نماد دانش و توانایی شناخت است. در ایران باستان فردی که به درجه ای از دانش و معرفت می رسید، سیه چرده می شد. به یاد داشته باشیم که «سیاه وش» فرزند ایرانی است و به درجه ای از شناخت رسیده است که از مقام قدسی برخوردار می باشد و از آتش عبور می کند. برای اثبات سلامت خود از این دست نشانه ها که مبین حضور مستمر این شخصیت در تاریخ ایران است، دیده می شود.
از منظر نمایش، تنگ نظران و دورآشنایان با هنر نمایش این برداشت ها را می نمایند و در غرب هم شاید چنین برداشتی می شد. اضافه می کنم این نگاه نژادپرستانه خود جلوه ای از نژادپرستی است. امروزه دانش بشر و کشفیات نشان می دهند که رنگین پوست ها در کنار و در ردیف رامسس ها دیده می شوند.
«سیاه» تخته حوضی ما قهرمان ملی است همچون برخی شحصیت ها در تعزیه و «مبارک» در نمایش عروسکی. تبار این سیاه به دوران اساطیری باز می گردد و در جای جای فلات ایران با رنگ و بوی متفاوت جلوه گری می کند. این سیاه نه از زنگبار آمده است و نه از هند و هر جای دیگر، این پهلوان، نماد درد و بیداد تاریخ ایرانی و جگرهای سوخته یک ملت در طول تاریخ است.»
علی نصیریان هنرمند پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون هم به این بخشنامه واکنش نشان داد و برایش قابل باور نبود که از چهره سیاه حاجی فیروز برداشت های نژادپرستانه بشود. وی در گفتگو با یکی از رسانه ها اظهار نمود: چهره سیاه حاجی فیروز ارتباطی به نژاد ندارد و برگرفته از نمایش های سنتی ایرانی است. حاجی فیروز و عمو نوروز مژده بهار، عوض شدن فصل و سال جدید را می دهند. شخصیت مبارک و سیاه در خیمه شب بازی و تخته حوضی سنتی ما هم از شخصیت های اصلی هستند و ربطی به نژاد ندارند. شخصیت های نمایش های سنتی ما نگاه نژادپرستی ندارند و ما در این نمایش ها کاری به نژاد سیاه و سفید نداریم. اساس کار حاجی فیروز و عمو نوروز به سنت های نمایشی ایران برمی گردد و بشارت دهنده فصل نو و بهار هستند.
علی اعطا، سخنگوی شورای شهر تهران در واکنش به بخشنامه معاونت فرهنگی اجتماعی در خصوص ضرورت عدم استفاده از حاجی فیروز با صورت سیاه در برنامه های شهرداری تهران در توییتر نوشت: «برای دکتر جوادی بعنوان یک جامعه شناس بادانش، احترام فراوان قائلم؛ اما بعنوان یک فرد علاقمند با مختصر مطالعاتی در حوزه فرهنگ و ادبیات، منطق اقدام ایشان را درک نمی کنم. فارغ از ریشه ها، در کجای فرهنگ ایرانی دوگانه نژادسیاه/نژادسفید دارای موضوعیت بوده؟!
این نامه، از یک مرجع رسمی در حوزه مدیریت فرهنگی، چیزی جز پذیرش و رسمیت دادن به یک دوگانه ناموجود -یا حداقل بسیار کمرنگ- نیست. شهرداری دستگاه اجرایی می باشد. پژوهش و گفتگو و کشف حقایق را به ساحت خاص خود بسپارید و دستور به توقف یک امر دایر فرهنگی و دستورناپذیر ندهید.»
حسن خلیل آبادی، رئیس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران هم درباره بخشنامه شهرداری تهران اظهار داشت: حاجی فیروز هزاران سال در ایران بوده است. در فرهنگ ما نژاد پرستی از نظر رنگ، قوم و مذهب مفهومی ندارد. نژاد پرستی در امریکا، افریقای جنوبی و بخشی از اروپا وجود داشته که سیاهان را برده می کردند. این گونه است در کشور ما برده سیاه مفهومی ندارد و برده داری در کشور ما موضوعیتی نداشته و تنها کشوری در دنیا بودیم که این امر ناپسند را انجام ندادیم.
حاجی فیروز حالت نمایشی است که شخصیت انتقادی همراه با طنز داشته و با لباس مبدل و.... گرفتاری های مردم را به مسئولین در چارچوب طنز می گوید. گاهی فردی را گریم می نماییم. مثلا آقای عبدی لباس زنانه می پوشد باید بگوییم به زنان توهین شده است؟ این ها سمبل نژاد پرستی نیست و ما با برداشت غیر بومی می گوییم نسبت به افراد سیاه توهین شده ولی چهره سیاه او نماد انتقاد است.
به گفته خلیل آبادی حاجی فیروز نماد شاد کردن مردم است در حالیکه سیاه در تبعیض نژادی نماد ظلم و ستم بوده است. حاجی فیروز شادی آفرینی کرده است و حرف های خویش را صریح می گفته است و می رقصد.
حجت نظری، عضوکمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر هم در توئیتی نوشت: «صورت سیاه حاجی فیروز نماد خروج ازسیاهی و پیروزی برسختی و زمستان است. اما گدایی اش که چندسالی است رواج یافته، نماد مدیران ناکارآمدیست که نتوانستند سیاهی فقر را از کشور بزدایند. حذف چهره واقعی حاجی فیروز با افترا نژادپرستی، همچون گدا نشان دادنش، تحریف و ضدیت با فرهنگ مردم است.»
در ادامه واکنش ها غلامحسین محمدی، رئیس مرکز ارتباطات شهرداری تهران هم در واکنش به حواشی دستورالعمل معاون فرهنگی شهرداری تهران در مورد رنگ سیاه صورت حاجی فیروز در حساب توییتری خود نوشت: « دکتر جوادی در قامت یک جامعه شناس به تفسیری رسیده است که از قضا با اختیارات اجرایی مکفیی که در شهرداری تهران دارند منجر به تصمیم اداری شده است. اینکار را پیش از این در مقوله کودکان کار و آسیبهای اجتماعی هم انجام داده اند. برای شجاعت و مسئولیت پذیریشان احترام قائلم... اما اظهاراتی را دیدم که بوی کینه توزی میداد. کاش همیشه مسئولین کشور مانند جوادی ها طرف محجور و اقلیت را میگرفتند، مثلا وقتی حس میکردند حقی پایمال میشود؛ حداقل لختی با فرمان اداری دستور به توقف میدادند که دلی نشکند یا حقی ضایع نشود! تا بعدا درباره آن تصمیم بگیرند...
آنچه که در کشور ما الحمدلله زیاد است قاطعیت در تصمیمات همه گیر و به قولی ظلم علی السویه است. آنچه کم است رحم به عامه و دلسوزی برای خواص و گروه های اقلیت است! اگر دو سه روزی درباره حاجی فیروز بحث شود تا سیه چرده ها مطمئن شوند مبحث نژادی نیست بهتر است تا اینکه دلهایی شکسته شوند!"
در حقیقت حاجی فیروز یکی از شخصیت های نمادین ایرانی ها در شروع سال جدید است که از دیر باز در فرهنگ ما حضور داشته است. حاجی فیروز با لباسی مخصوص و چهره ای سیاه، سازهایی مثل تنبک و دایره زنگی می زند. در روزهای نوروز در پیاده رو، کوچه و بازار و خیابان ها می توانید آنها را ببینید که اشعاری به زبان محاوره می خوانند و مردم را خوشحال می کنند.
یکی از ایرادهایی که به حاجی فیروز می گیرند، آن است که چرا او برخلاف بابانوئل، چهره ای سیاه دارد در حالیکه چهره سیاه حاجی فیروز به مفهوم تمام شدن ناپاکی، سیاهی و تاریکی در زندگی افراد و به شکلی مژده دهنده فصل بهار است و در فولکور هلند هم شخصیتی به نام پیتر سیاه وجود دارد که به حاجی فیروز شباهت بسیار دارد. او به همراه نیکلاس قدیس است و در جشن های محلی مردم را شاد می کند.
منبع: مسكن گزین
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب